Η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία τα τέλη του 2ου αιώνα μ.Χ. εκτεινόταν από τη Βρετανία ως τη Σαχάρα. Ανάμεσα στα ευαίσθητα σύνορα που εκτείνονταν κατά μήκος του Ρήνου, του Δούναβη και του Ευφράτη, υπήρχε μέχρι και την περίοδο του Μάρκου Αυρήλιου, ένα ομοιογενές κράτος που είχε γνωρίσει μία μακρά περίοδο ειρήνης (pax romana)
Τον 3ο αιώνα όμως εμφανίστηκαν μεγάλα εσωτερικά και εξωτερικά προβλήματα,που λίγο έλειψε να διαλύσουν την αυτοκρατορία. Και συγκεκριμένα:
- εχθροί παραβίαζαν τα σύνορα και λεηλατούσαν τις ακριτικές περιοχές,
- ο στρατός λόγω της παντοδυναμίας του όριζε και καταργούσε αυτοκράτορες,
- επαρχίες της Ανατολής έκαναν δικά τους κράτη
- και δυσανασχέτησαν πολύ κόσμο οι συνεχείς διώξεις των χριστιανών.
Ο αυτοκράτορας Διοκλητιανός προσπαθεί να αντιμετωπίσει τα προβλήματα με το σύστημα της τετραρχίας :
Αρχικά διαίρεσε την αυτοκρατορία σε ανατολικό και δυτικό τομέα, κράτησε την διοίκηση της Ανατολής και ο Μαξιμιανός ανέλαβε την διοίκηση της Δύσης.
Οκτώ χρόνια αργότερα, αισθάνοντας ότι χρειάζεται μεγαλύτερη προσοχή σε πολιτικά και στρατιωτικά προβλήματα, επέκτεινε την διαίρεση της εξουσίας, διορίζοντας από ένα "Υφιστάμενο Αυτοκράτορα" ή Καίσαρα κάτω από κάθε "Πρεσβύτερο Αυτοκράτορα" ή Αύγουστο.
Έτσι, εγκαθιδρύθηκε η Τετραρχία που κράτησε ως το 324 μ.Χ.
Οι πρώτοι Τετράρχες ήταν:
Διοκλητιανός, Αύγουστος της Ανατολής (Ανατολή)-(ο Λικίνιος μετά την παραίτησή του)
Γαλέριος, Καίσαρας της Ανατολής (Ιλλυρικό).
Μαξιμιανός, Αύγουστος της Δύσης (Ιταλία) - (τον διαδέχτηκε ο Μαξέντιος)
Κωνστάντιος Χλωρός, Καίσαρας της Δύσης (Γαλατία)-(ο γιος του Κωνσταντίνος στη συνέχεια)-(δες το διάγραμμα)
Οκτώ χρόνια αργότερα, αισθάνοντας ότι χρειάζεται μεγαλύτερη προσοχή σε πολιτικά και στρατιωτικά προβλήματα, επέκτεινε την διαίρεση της εξουσίας, διορίζοντας από ένα "Υφιστάμενο Αυτοκράτορα" ή Καίσαρα κάτω από κάθε "Πρεσβύτερο Αυτοκράτορα" ή Αύγουστο.
Έτσι, εγκαθιδρύθηκε η Τετραρχία που κράτησε ως το 324 μ.Χ.
 |
| ο χάρτης που δείχνει τις επαρχίες Γαλατίας, Ιταλίας, Ιλλυρικού και Ανατολής |
Διοκλητιανός, Αύγουστος της Ανατολής (Ανατολή)-(ο Λικίνιος μετά την παραίτησή του)
Γαλέριος, Καίσαρας της Ανατολής (Ιλλυρικό).
Μαξιμιανός, Αύγουστος της Δύσης (Ιταλία) - (τον διαδέχτηκε ο Μαξέντιος)
Κωνστάντιος Χλωρός, Καίσαρας της Δύσης (Γαλατία)-(ο γιος του Κωνσταντίνος στη συνέχεια)-(δες το διάγραμμα)
Όπως βλέπεις όμως και στο σχεδιάγραμμα, η ηρεμία δεν κράτησε πολύ,γιατί οι τέσσερις συνάρχοντες άρχισαν να συγκρούονται μεταξύ τους.
Στη Δύση ο Κωνσταντίνος νίκησε το Μαξέντιο και στην Ανατολή ο Λικίνιος το Γαλέριο. Έτσι οι δυο τους έγιναν συναυτοκράτορες.Ο Κωνσταντίνος και ο Λικίνιος για να επαναφέρουν την ηρεμία υπέγραψαν το Διάταγμα των Μεδιολάνων (αλλιώς και διάταγμα του Μιλάνου, καθώς τα Μεδιόλανα είναι στην καθαρεύουσα το όνομα του σημερινού Μιλάνου της Ιταλίας) δηλαδή το διάταγμα της θέσπισης της ανεξιθρησκίας(ο καθένας πίστευε όπου ήθελε) στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, με το οποίο ο Μέγας Κωνσταντίνος σταμάτησε τους διωγμούς των χριστιανών το 313 μ.Χ. Με το διάταγμα νομιμοποιήθηκε η χριστιανική Εκκλησία ως «επιτρεπομένη θρησκεία», οι οπαδοί της οποίας έπρεπε να προσεύχονται στον δικό τους θεό για την ευτυχία του κράτους. Με αυτή την κίνηση ο Κωνσταντίνος δεν έκανε το Χριστιανισμό επίσημη θρησκεία της Αυτοκρατορίας, απλώς εγγυήθηκε την ανοχή του κράτους απέναντι στους χριστιανούς.
Σε μια σημαντική μάχη, που έγινε κοντά στην Αδριανούπολη τον Ιούνιο του 324, ανάμεσα στον Κωνσταντίνο και τον Λικίνιο, νίκησε ο Κωνσταντίνος και ο Λικίνιος πιάστηκε, κατά την υποχώρησή του, αιχμάλωτος στη Νικομήδεια της Μικράς Ασίας.
Ο Κωνσταντίνος έγινε πλέον μονοκράτορας και προχώρησε σε μεγάλες αλλαγές που είχαν σκοπό την καλύτερη διοίκηση της αυτοκρατορίας.
Στη συνέχεια:
 |
| Αναμνηστική πλάκα στην εκκλησία που βρίσκεται στη θέση του παλατιού όπου το 313 υπογράφηκε το Διάταγμα. |
Ο Κωνσταντίνος έγινε πλέον μονοκράτορας και προχώρησε σε μεγάλες αλλαγές που είχαν σκοπό την καλύτερη διοίκηση της αυτοκρατορίας.
 |
| Η πορεία του Κωνσταντίνου προς τη μονοκρατορία |
- Αναδιοργάνωσε το διασπασμένο από την τετραρχία στρατό
- Διόρισε έπαρχους με πολλές εξουσίες στις περιφέρειες του κράτους
- Οργάνωσε διπλωματικές επαφές με τους γειτονικούς λαούς
- 'Έκοψε νέο χρυσό νόμισμα που κυκλοφόρησε σε όλη την αυτοκρατορία και τόνωσε την οικονομία
- Μετέφερε την πρωτεύουσα από τη Ρώμη στο Βυζάντιο
 |
| ο Κωνσταντίνος προσφέρει στην Παναγία την οχυρωμένη Κων/πολη-λεπτομέρεια από ψηφιδωτό της Αγ. Σοφίας |
νομίσματα εποχής του Κωνσταντίνου
Για τις τολμηρές του αποφάσεις, που είχαν ευεργετικά αποτελέσματα για την αυτοκρατορία, οι ιστορικοί ονόμασαν το Κωνσταντίνο Μέγα και οι Χριστιανοί Άγιο και ισαπόστολο, δηλαδή ισάξιο με απόστολο του Χριστού.
