Οι εμπορικές σχέσεις που αναπτύχθηκαν κυρίως από τη δραστηριότητα των Ελλήνων έφεραν τους βαλκανικούς λαούς πιο κοντά αλλά η υποδούλωση τους στους Τούρκους τους απομόνωσε από την υπόλοιπη Ευρώπη.
Τις ιδέες του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης μετέφερε στους λαούς των Βαλκανίων ο Ρήγας Φεραίος. Γεννήθηκε στο Βελεστίνο γι΄αυτό ονομαζόταν και Βελεστινλής, ( αρχ. Φερές γι' αυτό και Φεραίος) και τα πρώτα του γράμματα τα έμαθε στο Βελεστίνο και στη Ζαγορά.
Κατόπιν σπούδασε στα Αμπελάκια και στη συνέχεια ως δάσκαλος στο χωριό Κισσός του Πηλίου.
Έδρασε στις παραδουνάβιες ηγεμονίες και τη Βιέννη και έφερε στους κατοίκους της Βαλκανικής το φιλελεύθερο κυρίως πνεύμα που συγκλόνιζε την Ευρώπη στο τέλος του 18ου αιώνα.
Το όραμά του ήταν η εξέγερση όλων των βαλκανικών λαών εναντίον των Τούρκων και η ίδρυση μιας δημοκρατίας κοινής όπου το ελληνικό στοιχείο θα ήταν κυρίαρχο.
Το σπουδαιότερο έργο του ήταν ο "Θούριος", μια φλογερή επαναστατική προκήρυξη, το "Σύνταγμα" και η "Χάρτα της Ελλάδας", που φανταζόταν την Ελλάδα και τα Βαλκάνια ανεξάρτητο κράτος και με πρωτεύουσα την Κων/πολη.
Προσπάθησε να μυήσει όσους περισσότερους μπορούσε στην ιδέα της εξέγερσης αλλά όταν άφησε τη Βιέννη και πήγε στην Τεργέστη, η αυστριακή αστυνομία τον συνέλαβε μαζί με το συνεργάτη του, Περραιβό. Κατόπιν, ανακρίθηκε στη Βιέννη μαζί με επτά από τους συντρόφους του(οι περισσότεροι από τη Δυτική Μακεδονία) που τους συνέλαβαν(εκτός του Περραιβού που κατάφερε να διαφύγει).
Παραδόθηκαν στη συνέχεια στους Τούρκους όπου και φυλακίστηκαν στον πύργο Νeboisa, παραποτάμιο φρούριο του Βελιγραδίου, στις 10 Μαΐου 1798.
Εκεί ύστερα από συνεχή βασανιστήρια, στις 24 Ιουνίου 1798, στραγγαλίστηκαν και τα πτώματα τους ρίχτηκαν στο Δούναβη.
Ο Ρήγας στη φυλακή, όπως το φαντάστηκε ο Π. Βρέλλης και το έπλασε στο μουσείο κέρινων ομοιωμάτων του
Ο Ρήγας ήταν 40 ετών και λέγεται ότι τα τελευταία του λόγια ήταν: "Αρκετόν σπόρον ελευθερίας έσπειρα. Το γένος μου ας θερίσει τον καρπόν"
Ο Θούριος(απόσπασμα)
Ως πότε παλικάρια, να ζούμε στα στενά,
μονάχοι σα λιοντάρια, σταις ράχαις στα βουνά;
Σπηλιαίς να κατοικούμε, να βλέπωμε κλαδιά,
να φεύγωμ' απ' τον κόσμο, για τη πικρή σκλαβιά;
Να χάνωμεν αδέλφια, πατρίδα και γονείς,
τους φίλους, τα παιδιά μας κι όλους τους συγγενείς;
Καλλιώναι μίας ώρας ελεύθερη ζωή,
παρά σαράντα χρόνοι, σκλαβιά και φυλακή.
